لیلان:

شهر لیلان یکی از شهرهای باستانی دنیای قدیم است که در ایران در استان آذربایجان شرقی در 20کیلومتری شهرستان ملکان واقع شده است. این شهر هر چند از نظر تاریخی از اهمیت تاریخی ویژه ایی برخودار است ولی آنچنانکه باید در افکار عمومی ناشناخته باقی مانده است. و دلیل آن به نظر من در عدم آگاهی و اطلاع رسانی از جانب ... بوده است.

مسجد جامع ليلان:

هيئت باستان شناسان آلماني كه در مورخه 12 مه سال 1971 ميلادي (يعني 39 سال پيش) از ليلان ديداري به عمل آورده اند در كتاب (باستان شناسي در ايران) ترجمه مهندس سروش حبيبي مي نويسد كه ليلان دهي است واقع در شمال شرقي مياندوآب و (جنوب شرقي ملكان) كه سه مسجد نوساز دارد در يكي از آنها كه در سال 1343 هـ . ق بنا شده است دو پايه ستون سنگي در زير شمعهاي چوبي نگهدارنده سقف پنهان شده است ولي با اين همه مي توان تشخيص داد كه اينها پايه ستون هاي قديمي بودند كه در اينجا دوباره بكار رفته اند و لازم به ذكر است اين مسجد از آن زمان تاكنون بيش از سه بار تجديد بنا گرديده است و آثاري از قدمت آن در حال حاضر وجود ندارد.

این هیئت آلمانی در این سفر خود که از مسجد جامع لیلان و مسجدسادات و صاحب الزمان لیلان دیدار داشته اند با کنجکاوی و دقت تمام از پایه ستون هایی که در زیر ستون بکار رفته بوده مورد بررسی و شناسایی قرار داده و حتی طراحی نموده اند و در کتاب خود درج کرده اند و بنا بر اظهار کارشناسی آنها این پایه ستونها عنصر هنر اشکانی داشته و از جای دیگر به اینجا آورده شده اند.به نظر می رسد این نظریه کاملاً صحیح باشد زیرا لیلان از آنجایی که لیلان دارای چندین محوطه ای اشکانی است پس در نتیجه این نظریه بعید به نظر نمی رسد.

اما سرنوشت زیر ستو نهای مسجد جامع لیلان چه شد؟؟؟؟

لازم به ذکر است در زمان باز سازی مسجد جامع لیلان بنده که کمی از آثار فرهنگی سر در می آوردم به خود جرأت دادم و خودم را پیش کشیدم به کسانی که امورات باز سازی مسجد را بر عهده داشتند توصیه کردم مواظب این سنگ ها باشند ولی انگار گوش هیچ کسی بدهکار این حرفها نبود که نبود !!!! به من گفتند بهتره که تو هم به ابن کارها کاری داشته باشی بگذار افراد خیر کار خیر خودشان را انجام بدهند .... تا اینکه بالاخره مسجد را تخریب و همه آن 11 ستونهای طراحی و شناسایی شده توسط آلمانیها نمی دانم چی شدند و هموز هم از سرنوشت آنها هیچ خبری نیست حتی بعداً از امنای مسجد جویای سرنوشت آن زیر ستونها شدم که اظهار بی اطلاعی کردند!!!  اما از برخی از ریش سفیدان و امنای مسجد در باره ی چگونگی نصب آنها در زیر ستونهای مسجد پرسیدم گفتند که موقع باز سازی مسجد در قدیم وقتی می خواستند ستونهای مسجد را بر پا کنند برای تهیه زیر ستونها یکی گفت من سنگ مناسب در خانه دارم و آن یکی گفت من هم یکی دوتا دارم و بالاخره تعداد 11 عدد سنگ آوردند و ما هم آنها را در زیر آن ستوها قرار دادیم . حال به نظر شما اینها از کجا این زیر ستونها را آورده اند؟ برای ما کاملاً روشن و واضح است، از تپه های اقماری لیلان آورده اند. پس بنا بر این حدس و گمان هیئت باستان شناسی آلمانیها به واقعیت خیلی نزدیک است.

جالب است بدانید هم اکنون نیز از این نوع سنگها باز هم هست. اگر از آنها خوب نگهداری شود قطعاً در آینده در شناسایی تاریخ شهرمان کمک با ارزشی خواهد کرد.